Kardynał Alfredo Ottaviani, były szef Świętego Oficjum (obecnie Kongregacji Nauki i Wiary), w 1969 r., na krótko przed promulgacją Mszy Novus Ordo, przedstawił papieżowi Pawłowi VI krytykę i ostrzeżenie, że Msza Novus Ordo stanowi "uderzające odejście" od teologii katolickiej ukształtowanej na Soborze Trydenckim, i zachęcał papieża Pawła VI, aby pozwolił Kościołowi na odwołanie się do tradycyjnej Mszy łacińskiej (np. Mszy papieża św. Piusa V, Mszy trydenckiej):

Wkrótce po promulgacji Mszy Novus Ordo grupa 60 wybitnych Brytyjczyków, w tym niekatolików, takich jak Agatha Christie i Malcom Muggeridge, napisała do papieża Pawła VI list o znaczeniu tradycyjnej Mszy łacińskiej i jej wpływie na cywilizację zachodnią. List zawierał prośbę do Ojca Świętego o umożliwienie przetrwania tradycyjnej Mszy łacińskiej. List został dostarczony Ojcu Świętemu przez brytyjskiego kardynała Johna Heenana. W odpowiedzi Watykan wydał indult (pozwolenie) dla diecezji Anglii i Walii, aby ich księża mogli odprawiać tradycyjną Mszę łacińską (technicznie rzecz biorąc, pozwolenie dotyczyło przejściowego Mszału z 1965 r., ale zasadniczo utorowało drogę dla Mszału z 1962 r.).

 Na początku lat osiemdziesiątych, w odpowiedzi na rosnące starania świeckich i duchownych o przywrócenie dostępu do tradycyjnej Mszy łacińskiej (oraz rosnący opór wobec Mszy Novus Ordo), Watykan przeprowadził ankietę wśród biskupów na temat "problemu" tradycyjnej Mszy łacińskiej. W październiku 1984 roku papież Jan Paweł II, widząc, że pragnienie tradycyjnej Mszy łacińskiej pozostało, Kongregacja Kultu Bożego wydała ogólnoświatowy indult, aby zaspokoić pragnienie wiernych, by sprawować kult według Mszału z 1962 roku. Msza łacińska miała być dozwolona tylko za zgodą biskupa.

 W odpowiedzi na nieautoryzowane święcenia biskupie z czerwca 1988 roku przez arcybiskupa Marcela Lefebvre'a z Towarzystwa Piusa X, grupa księży z tego Towarzystwa, którzy nadal pragnęli sprawować wyłącznie tradycyjną Mszę łacińską, zwróciła się do papieża Jana Pawła II i wyraziła pragnienie pozostania w pełnej komunii z Rzymem. W odpowiedzi Ojciec Święty wydał Motu Proprio (Inicjatywę Papieską) z lipca 1988 roku, Ecclesia Deiktóry wezwał komisję do ułatwienia zakładania instytutów kapłańskich i zakonnych poświęconych księgom liturgicznym z 1962 roku, aby kapłani mogli przeżywać swoje kapłaństwo i życie zakonne według ksiąg liturgicznych z 1962 roku (tradycyjna Msza łacińska).  

Komisja ta jest znana jako Komisja Ecclesia Dei. W dokumencie tym uznano również duchowe pragnienia tych, którzy wolą sprawować kult według tradycyjnej Mszy łacińskiej, i zachęcono wszystkich biskupów, aby wielkodusznie zezwolili na sprawowanie tradycyjnej Mszy łacińskiej:

"Ponadto wszędzie należy okazać szacunek uczuciom wszystkich przywiązanych do łacińskiej tradycji liturgicznej poprzez szerokie i wielkoduszne stosowanie wydanych już jakiś czas temu przez Stolicę Apostolską dyrektyw dotyczących używania Mszału Rzymskiego według wydania typicznego z 1962 roku".

Wcześniej, w maju 1988 roku, Stolica Apostolska i Towarzystwo Piusa X podpisały porozumienie, na mocy którego Towarzystwo miało powrócić do Kościoła w pełnej komunii. Dokument ten został jednak odrzucony przez Towarzystwo na krótko przed tym, jak jego założyciel, abp Lefebvre, 30 czerwca 1988 r. udzielił święceń biskupich bez papieskiego upoważnienia. Ekskomunika arcybiskupa Lefebvre'a i czterech biskupów wyświęcenia zaowocowały opublikowaniem przez papieża Jana Pawła II Motu Proprio, Ecclesia Dei 2 lipca 1988 roku.

W związku z tym 12 księży z Towarzystwa Piusa X, chcąc zachować pełną komunię, zwróciło się do papieża Jana Pawła II, który zaaprobował utworzenie przez nich Bractwo Kapłańskie św.Stowarzyszenie życia apostolskiego kapłanów, którzy odprawiają wyłącznie tradycyjną Mszę łacińską, w pełnej komunii z Rzymem.

Dodatkowo, jak zadeklarowano w Ecclesia DeiWatykan powołał Komisję Ecclesia Dei, aby ułatwić innym kapłanom i zakonnikom tradycjonalistom realizację ich powołania w komunii ze Stolicą Apostolską, a także aby pomóc biskupom w zaspokajaniu potrzeb świeckich, którzy proszą o tradycyjną Mszę łacińską.

• Protokół między Stolicą Apostolską a Stowarzyszeniem Kapłańskim św. Piusa X
• Akt założenia Bractwa Kapłańskiego św.
• Deklaracja Komisji Ecclesia Dei
• Dekret Komisji Ecclesia Dei dotyczący ksiąg liturgicznych z 1962 r.

 Pomimo 23 lat rozwoju po światowym indultcie z 1984 roku, dostęp do Tradycyjnej Mszy Łacińskiej pozostał w wielu miejscach ograniczony - przede wszystkim przez biskupów, którzy odmawiali zezwolenia na odprawianie Tradycyjnej Mszy Łacińskiej w swoich diecezjach lub utrudniali kapłanom, którzy próbowali ją odprawiać. Aby temu zaradzić i promować szerszy dostęp do Tradycyjnej Mszy Łacińskiej oraz jej ofiarowanie, papież Benedykt XVI wydał w lipcu 2007 roku nowe Motu Proprio, Summorum Pontificumktóra zastąpiła indult z 1984 r. (wymagający zgody biskupa) nową strukturą, która m.in. przyznawała, że:

• Tradycyjna Msza łacińska nigdy nie została uchylona (unieważniona lub zakazana)
  
  
• To, co wcześniejsze pokolenia uważały za święte, pozostaje święte i wielkie także dla nas, i nie może być nagle całkowicie zakazane czy wręcz uważane za szkodliwe?

• Zakony miały prawo wyboru sposobu sprawowania liturgii według tradycyjnej mszy łacińskiej.

• Stała grupa wiernych ma prawo prosić swojego proboszcza o możliwość odprawiania tradycyjnej Mszy łacińskiej w swojej parafii.

• Jeśli proboszcz lub biskup nie spełnia ich potrzeb, świeccy mogą zwrócić się o pomoc do Watykanu za pośrednictwem Papieskiej Komisji Ecclesia Dei.

 W grudniu 2008 r. papież Benedykt zdjął ekskomunikę z 4 biskupów wyświęconych w 1988 r. przez arcybiskupa Marcela Lefebvre'a, co miało ułatwić przywrócenie Stowarzyszenia do pełnej komunii:

• Dekret: https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cbishops/documents/rc_con_cbishops_doc_20090121_remissione-scomunica_en.html

• List papieża Benedykta wyjaśniający dekret ? Marzec 2009 r: https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/letters/2009/documents/hf_ben-xvi_let_20090310_remissione-scomunica.html

Aby pomóc w wyjaśnieniu wielu pytań, które pojawiły się po wydaniu Summorum Pontificum W 2007 r. Papieska Komisja Ecclesia Dei wydała nowe instrukcje i wyjaśnienia:

Papież Franciszek, z okazji Roku Miłosierdzia, udzielił księżom z Towarzystwa Piusa X uprawnień do spowiadania bez zgody miejscowego biskupa:

https://www.vatican.va/content/francesco/en/apost_letters/documents/papa-francesco-lettera-ap_20161120_misericordia-et-misera.html

 Papież Franciszek, chcąc przyczynić się do uregulowania sytuacji Stowarzyszenia Piusa X w pełnej komunii z Kościołem, przyznał biskupom możliwość udzielania księżom zrzeszonym w Stowarzyszeniu fakultetów, którzy chcą udzielać sakramentu małżeństwa:

Piusa X, jak również niepewność co do ważności sakramentu małżeństwa, a jednocześnie ułatwienie procesu zmierzającego do pełnego uregulowania instytucjonalnego, ta Dykasteria liczy na Waszą współpracę.

https://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_commissions/ecclsdei/documents/rc_com_ecclsdei_doc_20170327_lettera-presuli_en.html

Papież Franciszek wydaje dekret, że ponieważ różnice między Kościołem a Stowarzyszeniem Piusa X dotyczą kwestii doktrynalnych, a nie liturgicznych, Papieska Komisja Ecclesia Dei (utworzona w 1988 r.) zostanie zlikwidowana, a jej sprawami zajmie się Kongregacja Nauki i Wiary:

https://www.vatican.va/content/francesco/en/motu_proprio/documents/papa-francesco-motu-proprio-20190117_ecclesia-dei.html

Motu Proprio o używaniu liturgii rzymskiej przed reformą z 1970 r. Papież Franciszek wydaje list, w którym próbuje ograniczyć pod pewnymi warunkami możliwość odprawiania tradycyjnej Mszy łacińskiej:

https://www.vatican.va/content/francesco/en/motu_proprio/documents/20210716-motu-proprio-traditionis-custodes.html

List towarzyszący Traditionis Kustosze: https://rorate-caeli.blogspot.com/2021/07/urgent-anti-summorum-motu-proprio.html

Dekret papieża Franciszka dotyczący FSSP: https://fssp.com/decree/

List dr. Josepha Shawa, prezesa FIUV, do arcybiskupa Arthura Roche, prefekta, dotyczący dokumentów przechowywanych w archiwum Towarzystwa Mszy Łacińskiej.

preservethelatinmass.org/letter toarchbishop-roche/